DESKONFIA ELEISAUN 2012 SEI HAMOSU LONFLITUS

LARIWA – CJITL – 03 maio 2011

CJITL Flash, Esperensia prosesu eleisaun 2002 no 2007 sai nudar indikador hodi garante katak konflitu sei mosu iha eleisaun 2012 wainhira governu laiha planu ne’ebe diak hodi evita maka konflitus ne’ebe sei mosu.

“Durante periodu eleisaun Prezidensial no Lejislasaun, publiku iha Timor Leste sempre asiste problema ne’ebe hakanek malu, oho malu, sunu uma populasaun, uma estadu entre militante no simpatizante partidu politiku sira”, esplika komunikadu ne’ebe Fundasaun Mahein dirizi ba redasaun Centru Jornalista Investigativu Timor-Leste (CJITL), foin lalais ne’e. “Hanesan esperensia todan ida iha eleisaun 2007, ne’ebe akontese iha Distritu Baucau, Viqueque, Dili no Ermera”.

Ho esperensia hirak ne’e, FM husu atu antisipasaun husi komponente tomak iha nasaun ida ne’e atu bele hases a’an husi konflitu ne’ebe hanesan iha futuru oin mai.

Tanba tuir  FM nia hare’e katak situasaun atu tama ba eleisaun 2012 iha indikasaun ne’ebe forte katak sei mosu ameasas ne’ebe seriu ba prosesu demokratizasaun iha Timor-Leste.

Iha komunikadu ne’e mos katak esperensia eleisaun 2007, sai nudar indikador ida ba povu Timor-Leste no sira fiar katak prosesu eleisaun ne’ebe rezulta konflitus ne’ebe konsege halakon ema nia vida iha komunidade nia leet.

Tanba ne’e, persiza iha perparasaun ne’ebe sufisiente hodi trasa planu ne’ebe naton atu nune’e bele antisipa akontesementu hirak ne’ebe mensiona iha leten.

No tuir FM  nia hare’e eleisaun 2012 besik dadaun maibe seidauk bele dehan katak situasaun estavel (livre, Paz, Demokrasi), tanba wainhira tensaun ka ameasas forte hasoru povu ne’ebe labele hapara maka otomatikamente sei la akontese eleisaun ho embiente ne’ebe saudavel, no sei la tuir esperansa ema tomak nian.

Ho ida ne’e, lFM rekomenda atu halo manajementu ba potensial konflitu, primeiru komponente husi instituisaun tomak iha nasaun ida ne’e tenki hari’i konsensus nasional ida hodi bele antisipa konflitus ne’ebe sei mosu. Konsensus ne’e persiza akumula mos Comisaun Nasional Eleitoral (CNE), governu, Parlamentu Nasional, Partidu Politikus sira, F-FDTL, PNTL no Tribunal inklui lian nain sira, NGO, Igreja, Media, no Akademiku sira.  

Nune’e mos husu mos ba lideransa partidu politikus sira no komponente nasaun tomak atu fo edukasaun sivika ba komunidade tomak atu nune’e bele iha sentimentu nasionalizmu ida ne’ebe forte atu kria paz iha festa demokrasia.

Inklui atu hases a’an husi kompetisaun elit politikus ne’ebe la saudavel, hanesan characteristic assassination /oho karakterizasaun, hala’o movimentu massa ne’ebe laiha kontrolasaun no seluk-seluk tan.

Liu husi komunikadu ne’e FM mos sujere aumenta stratejia atua konflitus ho metodu-metodu ne’ebe adekuadu atu nune’e labele hamosu instabilidade Nasional.

No, aumenta segurasa no membru PNTL ho objetivu atu antisipa mosu konflitu espesialmente iha area ne’ebe fasil akontese koflitus hanesan Dili, Likisa, Ermera, Baucau, Lospalos no Viqueque.(Lariwa/CJITL)